Źródła władzy gospodarczej w łańcuchach dostaw

Władza formalna jest związana z pozycją formalną w strukturze. Odnosi się do prawa definiowania zadań dla podwładnych, które muszą zostać przez nich wykonywane z powodu istnienia obowiązku wypełniania poleceń przełożonych. Wszyscy, którzy włączają się do organizacji formalnej, godzą się na dystrybucję władzy przez nią, przez zwierzchników i przepisy.
Nagradzanie jest uzależnione od możliwości sprawowania kontroli danego kierownika nad rzadkimi zasobami w organizacji. Pieniądze i awans są typowymi przykładami wartościowych nagród, które powodują wykonywanie służbowych poleceń przez podwładnych, mających wpływ na nagrodę. Przymus jest "odwrotnością" nagrody. Podporządkowanie się poleceniom jest nagradzane, a brak dyscypliny i efektów karany. Kary mogą mieć charakter formalny, regulowany przez struktury i procedury (takie jak niższa płaca, zwolnienie), oraz nieformalny (jak brak akceptacji grupy, przydzielanie cięższych zadań itp.).
Charyzma oparta jest na emocjonalnym związku miedzy liderem a współpracownikami, czego efektem jest podziw, lojalność i oddanie. Wpływ tego źródła władzy wzrasta wówczas, gdy zachowania lidera stają się wzorcem do naśladowania dla grupy.
Wiedza odnosi się do zdolności, umiejętności i "znajomości rzeczy" przez lidera, będących źródłem jego władzy. Władza ta jest tym większa, im podwładni są bardziej przekonani o tym, że mogą się czegoś użytecznego nauczyć od lidera lub w jakiś sposób skorzystać z jego mądrości lub doświadczenia.

W poszczególnych koncepcjach władzy gospodarczej poszukiwano różnych źródeł wpływu przywódcy na innych uczestników-podwładnych, badając ich efektywność. Uzyskane wyniki były interesujące, choć często niespójne. Stwierdzono między innymi, że wykorzystanie pozycji formalnej i nagradzanie jako podstaw władzy najczęściej prowadziło do wysokiej efektywności i satysfakcji z pracy; karanie - powodowało niską efektywność i niską satysfakcję, natomiast użycie wiedzy i charyzmy sprzyjało większemu zaangażowaniu i większej efektywności. Podstawowym wnioskiem płynącym z tych ujęć było dostrzeżenie różnych źródeł władzy oraz odmiennych efektów użycia różnych ich kombinacji. Wykorzystanie jednego typu władzy nie prowadzi do oczekiwanych rezultatów, lecz użycie odpowiedniej mieszanki władzy formalnej, charyzmy i wiedzy istotnie podnosi efektywność przywódcy. Tabela 1 przedstawia podstawy władzy gospodarczej i możliwe powody, dla których jedna strona może dominować nad drugą. W literaturze przedmiotu nie ma jednoznacznego zdania, jak władza gospodarcza wpływa na integrację łańcucha dostaw. Nagradzanie i przymus pozostają najbardziej oczywistymi i ogólnie uznanymi podstawami władzy, wskazując na zdolność firmy posiadającej władzę do pośredniczenia w korzyściach płynących na przykład z udziału w zyskach, z redukcji kosztów lub karaniu podwładnej jej firmy poprzez dyktowanie warunków zmniejszenia kosztów lub rezygnacji ze współpracy. Inne podstawy władzy gospodarczej mogą również odgrywać znaczącą rolę w łańcuchach dostaw. Na przykład władza wynikająca z posiadania wiedzy w danej dziedzinie może być postrzegana przez inną firmę jako wartościowa dla niej samej. Inną podstawą władzy może być powoływanie się i identyfikacja na rynku ze swoim silnym partnerem. W końcu władza formalna, która składa się zarówno z przesłanek naturalnych oraz prawnych, na podstawie której firma wierzy w prawo do posiadania władzy przez inną firmę.

Artykuł pochodzi z czasopisma "Logistyka" 6/2009.