Heraklit z Efezu - "logos"
- Skarżyński Mirosław
- Kategoria: Pozostałe zagadnienia
Źródłosłów terminu logistyka, według W. Tatarkiewicza, Heraklit używał już na przełomie VI i V w. p. n. e. Jednakże naukowcy nie są zgodni, czy stosowane przez niego pojęcie traktowane jako sztuka rozumnego myślenia oraz używany synonim logistyki jako synonim logiki matematycznej zostały przeniesione bezpośrednio do nauk o zarządzaniu. Z tych powodów uznano, że lepszym rozwiązaniem jest zapożyczenie terminu logistyka z terminologii wojskowej. Mimo to, warto poznać interpretację niektórych sentencji Heraklita.
Heraklit urodził się w mieście Jonii, Efezie. Żył w latach około 544 - 484 r. p. n. e. Pochodził z arystokratycznej rodziny, jednak zrezygnował ze swoich godności na rzecz brata, a sam usunął się z życia publicznego. Pełen niechęci do ludzi, zamieszkał w górach, gdzie żywił się roślinami. Zapadł na puchlinę wodną i szukając pomocy powrócił do Efezu. Miejscowych medyków pytał "czy umieją przekształcić ulewę w suszę", niestety go nie rozumieli, więc zagrzebał się w łajnie, gdyż myślał, że jego ciepło go uzdrowi. Kuracja okazała się nieskuteczna - Heraklit zmarł.
Źródłowy sens słowa logos (λογος) związany jest z funkcją "dystrybutywno - racjonalną". "Wszystkie te czynności - są przecież 'racjonalne', bo odbywają się zgodnie z pewnym planem: jeśli bowiem ktoś do jednej rzeczy dokłada drugą z zamiarem zgromadzenia w określonym miejscu całej kolekcji, a następnie dokonuje jej przeglądu, to znaczy przeliczenia, rejestracji poszczególnych elementów, usiłując w ten sposób wyróżnić, oddzielić i wyodrębnić jeden lub kilka przedmiotów spośród innych, czyli dokonać umotywowanego wyboru z pominięciem pozostałych części zbioru - to przecież ów akt 'wyróżnienia' staje się zasadny wskutek dystrybutywnej wartości rdzenia λεγ-. Zarówno więc 'syntetyczna' czynność gromadzenia elementów, jak i 'analityczna' procedura rozumnej ich selekcji, polegająca na wyróżnieniu tylko nielicznych części z całego zbioru - kryją w sobie podwójną wartość czasownika λέγειν, a tym samym rzutują także na ambiwalencję pochodnego odeń słowa λογος".
Jednocząca oraz dystrybutywna, czyli "dzieląca" funkcja logosu pojawia się w całej swej pełni w filozofii Heraklita. Logos jest najważniejszym w niej pojęciem. Słowo to występuje u Heraklita jedenaście razy w różnych fragmentach jego dzieła, to jest:
1. Logosu, który jest, ludzie nigdy nie potrafią zrozumieć, ani przedtem, zanim go usłyszą, ani usłyszawszy go po raz pierwszy. I choć wszystkie rzeczy stają się według tego Logosu, to przypominają oni niedoświadczonych, gdy doświadczają słów i czynów takich, które ja objaśniam, dzieląc każdą rzecz zgodnie z naturą i pokazując, w jaki sposób jest. Przed innymi zaś ludźmi ukrywa się to, co czynią po przebudzeniu, tak jak zapominają, co czynią we śnie.
2. Chociaż powszechny jest Logos, to wielu żyje jakby miało własny pomyślunek.
3. Przemiany ognia: wpierw morze, z morza zaś jedna połowa ziemią, a połowa wiatrem palącym. <Ziemia> roztapia się w morze, do miary tego samego logosu, jaki przedtem był, zanim stało się ziemią.
4.W Priene urodził się Bias, syn Teutamesa, którego Logos jest większy niż u innych.
5. Idąc, granic duszy byś nie odkrył, każdą przemierzając drogę: tak głęboki ma Logos.
6. Nie mnie wysłuchawszy, lecz Logosu, mądrze jest zgodzić się, że jedno jest wszystkim.
7. Spierają się z Logosem, z którym stale najbardziej się łączą, i rzeczy, które na co dzień napotykają, wydają im się obce.
8. Głupi człowiek wobec każdego Logosu lubi być przerażony.
9. Z tych, których logosów wysłuchałem, nikt nie dochodzi do tego, aby poznać, że mądre jest oddzielone od wszystkiego.
10. Dusza ma Logos samego siebie powiększający.
Artykuł pochodzi z czasopisma "Logistyka" 6/2009.