Analiza wpływu zróżnicowania stawek za dostęp do infrastruktury transportowej na rozwój przewozów intermodalnych

Jednym z elementów, który pozwala sprostać wyzwaniom współczesnego rynku, sprawnie działać i przynosić zysk, jest efektywna organizacja procesów transportowych. Warto podkreślić, że niezależnie od stanu rozwoju gospodarczego, w ostatnich latach odnotowano kilkunastoprocentowy wzrost przewozu towarów, szczególnie przy wykorzystaniu transportu drogowego (73%). Niestety, sytuacja ta powoduje niekorzystny wzrost kongestii ruchu i pogorszenie bezpieczeństwa na drogach. Problem ten został dostrzeżony przez Komisję Europejską która promuje wykorzystanie alternatywnych dla przewozów drogowych gałęzi transportu, takich jak transport kolejowy, morski, żeglugę śródlądową lub technologie transportu intermodalnego. Wykorzystanie alternatywnych form przemieszczania może być dla wielu firm sposobem na obniżenie kosztów transportu. Niestety, jak wskazują analizy przeprowadzone w ramach projektów doradczych realizowanych przez Instytut Logistyki i Magazynowania, potencjał wspomnianych gałęzi transportu, szczególnie towarowych przewozów kolejowych, nie jest w pełni wykorzystywany. Przyczyny tej sytuacji będą omówione w dalszej części artykułu. Zaprezentowane problemy powinny ulec diametralnej zmianie, szczególnie w przypadku przewozu towarów. Niestety, pomimo faktu promocji efektywnej organizacji procesów logistycznych przy pomocy wszystkich gałęzi transportu przez Komisję Europejską, potencjał przewozów kolejowych, intermodalnych czy żeglugi śródlądowej pozostaje wciąż nie wykorzystany. Jednym z pomysłów Komisji Europejskiej mającym na celu zachęcenie przedsiębiorców do zmian w organizacji procesów transportowych, a szczególnie do stymulowania rozwoju przewozów intermodalnych, jest wprowadzenie zróżnicowanych stawek za dostęp do infrastruktury transportowej. W tym celu, w ramach 6 Programu Ramowego, zrealizowano projekt badawczy DIFFERENT - User Reaction and Efficient Differentiation of Charges and Tolls.

Autorzy artykułu, w ramach prac projektowych, analizowali wpływ wprowadzenia zróżnicowanych opłat za dostęp do infrastruktury transportowej na zwiększenie przewozów intermodalnych w regionach. W związku z tym, celem niniejszej publikacji jest zaprezentowanie wyników badań, które opierały się na bezpośrednich wywiadach z czterdziestoma przedsiębiorstwami w Polsce oraz we Włoszech, potencjalnych nabywców usług transportu intermodalnego.
Podstawą do przeprowadzenia wywiadów z firmami były prace badawcze w ramach projektu i symulacje kosztów transportu dla wybranych gałęzi transportu na przykładowych trasach. Symulacje zostały prowadzone przy współudziale przewoźników kolejowych.

Identyfikacja kluczowych czynników determinujących wybór gałęzi transportu
Transport drogowy jest najczęściej wykorzystywany przez badane przedsiębiorstwa (70%), niezależnie od specyfiki prowadzonej działalności. Przeprowadzone wywiady pokazały, dlaczego właśnie przewozy drogowe są tak popularne wśród przedsiębiorstw, stanowiąc jeden z kluczowych elementów ich strategii logistycznej. Firmy wykorzystują także w niewielkim stopniu transport kolejowy, morski i lotniczy. Tylko jedna firma wskazała, że korzysta z przewozów intermodalnych (drogowo-kolejowych). Dodatkowo, autorzy poddali analizie czynniki kształtowania takiej strategii. Kluczowymi czynnikami decydującymi o wyborze transportu drogowego okazały się cena (28%) i czas dostawy (26%). Ponad połowa badanych firm wskazała te dwa kryteria jako główny czynnik decydujący o wyborze sposobu organizacji procesu transportowego. Szczegółowe wyniki zaprezentowano na rysunku 1.
Na podstawie wyników badawczych teoretycznie można założyć, że również wybór strategii logistycznej przez przedsiębiorstwa jest w głównej mierze ukierunkowany na minimalizację kosztów działalności, w tym transportu. Jednak nie jest to główny lub jedyny czynnik decydujący o wyborze i charakterze strategii logistycznej. Z rysunku 2 wynika, że kluczowym elementem kształtowania strategii w firmie są wymagania klienta (31%). To właśnie klienci generują zyski przedsiębiorstw i dlatego analizowane firmy starają się jak najlepiej dopasować rynkowe oferty do zgłaszanych potrzeb, świadcząc usługi na jak najwyższym poziomie (17%). Co więcej, odpowiednio dobrana strategia logistyczna pozwala także konkurować z innymi podmiotami na rynku. Firmy dostrzegają także duże znaczenie stanu istniejącej infrastruktury transportowej w regionie ich funkcjonowania (17%). Natomiast aspekty ekologiczne nie są praktycznie brane pod uwagę podczas tworzenia strategii logistycznej.

Zatem można stwierdzić, iż to właśnie przyjęta strategia logistyczna i koncepcja funkcjonowania przedsiębiorstwa ma wpływ na wybór gałęzi transportu oraz konkretnego przewoźnika. Wybór ten jest prowadzony w oparciu o czynniki zaprezentowane na rysunku 2. Dalsze badania potwierdzają, że wybór gałęzi transportu nie zależy wyłącznie od kosztów i dążenia do minimalizacji kosztów logistycznych. Jak wynika z analizy rysunku 3, ponad połowa respondentów twierdzi, że wprowadzenie dodatkowych opłat za dostęp do infrastruktury transportowej (wszystkich gałęzi transportu) nie wpłynęłaby na sposób organizacji przewozów. Zatem większość firm nadal będzie korzystać z transportu drogowego.
Ponadto przy założeniu, że marże na sprzedawane produkty w wielu branżach są minimalne, istnieje zagrożenie, że to docelowi klienci poniosą koszty dodatkowych opłat. 38% badanych firm wskazało, że wybrałoby tańsze rozwiązanie. Niemniej należy pamiętać, że to głównie strategia funkcjonowania firmy determinuje sposób organizacji procesów przewozowych. Dopiero na kolejnym etapie jej realizacji szuka się możliwości racjonalizacji kosztów transportu.

Artykuł pochodzi z czasopisma "Logistyka" 4/2009.