Zarządzanie ryzykiem w łańcuchu dostaw - między nauką a praktyką
- Machowiak Wojciech
- Kategoria: Logistyka
Zarządzanie łańcuchami dostaw niewątpliwie należy do najbardziej obiecujących i najbardziej przyszłościowych obszarów w rozwoju współczesnych strategii zarządzania - a równocześnie najtrudniejszych w zastosowaniach praktycznych. Perspektywy korzyści jakie wydają się być w zasięgu ręki są ogromne, szczególnie w zakresie możliwości zyskiwania przewagi konkurencyjnej, poprawy efektywności biznesu oraz konieczności sprostania wymaganiom gospodarki globalnej. Rozważając różnorakie problemy jakie napotyka się przy wdrażaniu tej idei (a może raczej: tej filozofii zarządzania) nie sposób pominąć kwestii bezpieczeństwa i wrażliwości - zwłaszcza globalnych łańcuchów dostaw - widzianych przede wszystkim w kontekście intensywnej ekspozycji, na rozmaite zagrożenia, ale również jako konieczność dostosowywania się do szybko zmieniających się warunków działania i wymagań rynku. Tą częścią strategii zarządzania łańcuchami dostaw zajmuje się nowa, bardzo szybko rozwijająca się dziedzina biznesu jaką jest zarządzanie ryzykiem w łańcuchach dostaw (SCRM - Supply Chain Risk Management).
Warunki działania
Współczesne łańcuchy dostaw funkcjonują w warunkach generujących niezwykle szerokie spektrum zagrożeń o bardzo zróżnicowanych źródłach i charakterze. Proces globalizacji wyzwolił nowe szanse i nowe możliwości rozwoju gospodarczego, a równocześnie spowodował niespotykany wzrost poziomu ryzyka w międzynarodowym biznesie. Składa się na to nie tylko bezpośrednia, "naturalna" konsekwencja globalizacji, jaką jest niewyobrażalne jeszcze do niedawna wydłużanie i zwiększanie stopnia skomplikowania łańcuchów i sieci dostaw, ale również zjawiska związane z warunkami polityczno-prawnymi prowadzenia działalności gospodarczej, kulturowymi ("problemy cross-culture") i społecznymi. Zmiany w strategiach zarządzania wywołane niezwykle silną presją na zwiększanie przewagi konkurencyjnej wymuszają podejmowanie działań i decyzji o podwyższonym poziomie ryzyka. Powszechnie stosowane dziś praktyki wyszczuplonego zarządzania ("lean management"), jak przenoszenie biznesu do nowych rejonów o tańszej sile roboczej ("low cost country sourcing", "off-shoring"), redukcja bazy dostawców ("single-sourcing"), czy dążenie do radykalnej obniżki na przykład kosztów magazynowania (dostawy na zasadzie "Just-in-Time", "Vendor Managed Inventory") niewątpliwie przynoszą efekty ekonomiczne, jednak równocześnie znacząco zwiększają wrażliwość łańcuchów dostaw, ich ekspozycję na zagrożenia. Powszechność outsourcingu ma swoje racjonalne przesłanki, ale niekiedy prowadzi już do bardzo daleko idących zmian jakościowych w podziale ról, a zwłaszcza w relacjach pomiędzy partnerami w łańcuchu dostaw. Zwykle dominująca dotychczas pozycja producenta, wytwórcy produktu, niekiedy zmienia się w rolę usługodawcy, a wiodącym przedsiębiorstwem staje się firma projektująca i sprzedająca wyrób, dająca markę handlową (znane są tutaj przykłady z rynku obuwia czy sprzętu komputerowego). W takiej sytuacji zupełnie innego, bardzo istotnego znaczenia nabierają nowe jakościowo zagrożenia związane z relacjami w łańcuchu dostaw. Wreszcie eksplozja nowych technologii (w tym ICT), wywołuje niespotykaną dotąd lawinę problemów i zagrożeń - począwszy od na przykład "pluskwy milenijnej" i kwestii związanych z bezpieczeństwem przechowywania i przepływów informacji (hakerzy, wirusy itp.), aż do nanotechnologii, RFID czy bioinżynierii (z bagażem ryzyk zarówno czysto "technicznych" jak i innych, na przykład ze sfery etyki). Niezwykle silna presja na możliwie maksymalne skracanie cykli wdrożeniowych nowych technologii - mająca swoje podłoże również w dążeniu do zwiększania przewagi konkurencyjnej - powoduje, że nie zawsze identyfikacji możliwych zagrożeń oraz ich analizie i ocenie poświęca się właściwą uwagę, czas i środki.
Zarysowany obraz warunków, w jakich przychodzi realizować swoje cele i zadania współczesnym łańcuchom dostaw, należy jeszcze uzupełnić o "standardowe" zagrożenia o charakterze zewnętrznym, do jakich należą ryzyka związane z kataklizmami naturalnymi i klęskami żywiołowymi (huragany, powodzie, pożary, trzęsienia ziemi), a także zjawiskami przestępczości zorganizowanej (działalność mafii i grup przestępczych - na przykład napady i rabunki w transporcie międzynarodowym czy piractwo morskie) i międzynarodowego terroryzmu. Również na tym polu w ostatnich latach obserwuje się zauważalny wzrost ryzyka, co wiąże się ze zmianami klimatycznymi oraz globalnymi problemami społeczno - politycznymi.
Artykuł pochodzi z czasopisma "Logistyka" 5/2009.