Systemy sterowania zaopatrzeniem materiałowym hali produkcyjnej - teoria i praktyka zastosowania

• optymalizacją transportu wewnętrznego,
• sterowaniem przepływem surowców, materiałów i półfabrykatów,
• optymalizacją rozmieszczenia stanowisk i miejsc składowania.

Optymalizacja transportu wewnętrznego opiera się na doborze środków transportowych oraz wyznaczaniu dróg transportowych. Podstawą tych optymalizacji jest analiza kierunków i intensywności przepływu strumieni materiałowych na hali produkcyjnej oraz podatność transportowa materiałów i półwyrobów na różnych fazach produkcji. Na podobnych przesłankach opiera się optymalizacja rozmieszczenia stanowisk i miejsc składowania. W kwestii rozmieszczenia stanowisk, analizy te są jednak zwykle bardziej pogłębione, ponieważ uwzględnia się w nich wymagania i ograniczenia technologiczne oraz zdolność obciążeniową operacji dla poszczególnych grup stanowisk (technologicznie zastępowalnych). Ze względu na współzależność kwestii decydujących o rozmieszczeniu stanowisk oraz optymalizacji dróg transportowych częstą praktyką jest realizacja kompleksowego projektu logistycznego w tym zakresie, określanego jako layout hali produkcyjnej.

Sterowanie przepływem surowców, materiałów i półfabrykatów na hali produkcyjnej (oraz z i do magazynów ją obsługujących) jest funkcją logistyczną najsilniej powiązaną z planowaniem i sterowaniem przepływem strumieni produkcji. Projektując system sterowania przepływem produkcji podejmuje się szereg decyzji związanych z zarządzaniem zapasami na poszczególnych etapach produkcji. W ujęciu logistycznym są to decyzje związane z działaniem systemu odnawiania zapasów, czyli odpowiedzią na klasyczne pytania: co? kiedy? ile? oraz gdzie? powinno być dostarczone na wybrane miejsce hali produkcyjnej, tak aby zachować ciągłość procesu produkcji bez nadmiernej koncentracji zapasów. Sposób realizacji tego zagadnienia zależy od wielu czynników, między innymi takich jak: wielkość i zmienność programu produkcji, forma organizacji jednostki produkcyjnej czy przyjęta strategia logistyczna w zakresie lokalizacji punktu rozdziału.
Oczywiście, zarówno w obszarze zaopatrzenia, produkcji, jak i dystrybucji realizuje się również funkcje związane z gospodarką magazynową, gdzie także nie należy zapominać o istotnym wkładzie logistyki - tak w zakresie infrastruktury, jak i zarządzania logistycznego.

Poniższy artykuł omawia kwestie związane z wybranym aspektem szeroko rozumianej logistyki produkcji, jakim jest zasilanie materiałowe hali produkcyjnej. Autorzy przedstawili tu rozważania teoretyczne oraz wybrane doświadczenia praktyczne, zdobyte w procesie projektowania systemów logistycznych w przedsiębiorstwach produkcyjnych, charakteryzujących się dużą zmiennością programów produkcji, a co za tym idzie - różnorodnością strumieni materiałowych.

Systemy sterowania zaopatrzeniem hali produkcyjnej
Wybór metody sterowania zaopatrzeniem hali produkcyjnej ma bezpośredni wpływ na ostateczną postać systemu produkcyjno - logistycznego. Realizacja zadania zaopatrzenia procesu produkcyjnego w materiały, części i podzespoły potrzebne do produkcji, tak zwanego wewnętrznego zapotrzebowania materiałowego, różni się zasadniczo tym, czy jest ono sterowane zapotrzebowaniem czy zużyciem, oraz czy zaopatrzenie jest sprowadzane przez pracownika do danego stanowiska pracy, czy dostarczane przez wyspecjalizowanych w tym zadaniu pracowników.
Zaopatrzenie materiałowe hali produkcyjnej sterowane zapotrzebowaniem oznacza, że:

• zapotrzebowanie na materiały określa się na podstawie planu produkcji,
• sporządza się kwity pobrań materiału z magazynu, na podstawie których pobiera się materiał z magazynu,
• materiał jest kompletowany w magazynie zgodnie z wielkością zlecenia i kierowany dalej do jednostki produkcyjnej.

Jest to scentralizowana forma sterowania produkcją, ponieważ zaopatrzenie hali produkcyjnej powiązane jest z scentralizowanym planem produkcji (zwykle głównym harmonogramem produkcji i jego uszczegółowieniami w postaci planów uruchomień oraz listą materiałową dla danych pozycji asortymentowych). Komunikacja w tej metodzie dokonuje się na podstawie klasycznych dokumentów rozchodu materiałowego (RW) i wymaga dużej liczby dokumentów na etapie jej realizacji.
Zaopatrzenie materiałowe hali produkcyjnej sterowane zużyciem oznacza, że:

• przepływ materiału zawsze jest spowodowany przez zużycie w jednostce produkcyjnej,
• przepływ materiału dokonuje się zatem na zasadzie "wyciągania" ("pull") przez stanowiska, co dzieje się neutralnie względem zamówień produkcyjnych, to znaczy materiał nie jest sprowadzany na określone zamówienie.

Zaopatrzenie materiałowe sterowane zużyciem jest zatem zdecentralizowaną formą sterowania produkcją, ponieważ pracownicy zużywając materiał na stanowiskach jednocześnie sygnalizują potrzebę jego uzupełnienia zgodnie z tempem ich pracy. System dobrze sprawdza się w przypadku produkcji potokowej, seryjnej oraz dla operacji montażowych, gdzie mamy do czynienia z dużą liczbą części i strumieni materiałowych koncentrujących się w tej fazie.

Artykuł pochodzi z czasopisma "Logistyka" 4/2011.