Polski system makrologistyczny
System makrologistyczny kraju istotnie wpływa na sposób funkcjonowania przedsiębiorstw produkcyjnych i dystrybucyjnych. Dobra infrastruktura makrologistyczna sprzyja koncentracji produkcji i uzyskiwaniu przez to korzyści wynikających ze skali i specjalizacji produkcji oraz przestrzennego podziału pracy, gdyż uzyskane efekty mogą zrównoważyć wzrost kosztów logistycznych, głównie związanych z transportem i wydłużeniem czasu dostawy towarów.
Z kolei struktura towarów produkowanych w przedsiębiorstwach stawia określone wymagania systemowi makrologistycznemu. Wraz z rozwojem gospodarki zmniejsza się udział towarów masowych w całkowitym wolumenie towarów przepływających przez system makrologistyczny, na rzecz produktów głębiej przetworzonych, co wynika ze zdywersyfikowanych potrzeb odbiorców. Sytuacja taka powoduje zmianę preferencji transportowych, gdyż transport towarów masowych sprzyja rozwojowi transportu kolejowego i wodnego, natomiast towary drobnicowe wymagają przeważnie transportu drogowego. Rozwój gospodarczy kraju pociąga za sobą również konieczność jakościowego rozwoju usług logistycznych, co związane jest z rozbudową więzi kooperacyjnych, rozwojem handlu zagranicznego, stosowaniem zbiorczych opakowań transportowych itp. Z tego punktu widzenia zmniejszenie wielkości udziału transportu towarów w produkcie krajowym brutto może świadczyć o rozwoju gospodarczym. Dynamikę zmian tego logistycznego wskaźnika dla Polski charakteryzują następujące porównania:
Polska posiada korzystne pod względem logistycznym położenie geograficzne w centrum Europy, które z jednej strony nastręcza Polsce szereg problemów politycznych, z drugiej zaś jest szansą uzyskania znaczących korzyści ekonomicznych. Nie tylko jednak usytuowanie naszego kraju na mapie Europy stanowi o jej potencjale logistycznym, lecz również sama Polska jest ważnym podmiotem logistycznym biorąc pod uwagę powierzchnię kraju i liczbę ludności.
Polski system makrologistyczny w mijającym dziesięcioleciu, po początkowej fazie dezintegracji przeszedł w fazę burzliwego tworzenia się i późniejszej konsolidacji. Dezintegracja łańcuchów logistycznych związana była z:
Powodowało to powstawanie i zanikanie rozdrobnionych fragmentów łańcuchów dostaw, jak również elementów infrastruktury transportowej, przeładunkowej i magazynowej, wymagających zintegrowania, usystematyzowania lub całkowitej przebudowy i unowocześnienia. Zaobserwowane w ostatnich latach mijającej dekady procesy integracyjne w polskich łańcuchach logistycznych związane były z procesami restrukturyzacji w sprywatyzowanych przedsiębiorstwach, które po fazie restrukturyzacji marketingowej oraz po uporządkowaniu obszaru finansów, zajęty się obecnie przebudową swoich łańcuchów logistycznych. Decydującym jednak czynnikiem było pojawienie się dużych międzynarodowych przedsiębiorstw produkcyjnych, transportowo-spedycyjnych i dystrybucyjnych, które przenosiły nowoczesne rozwiązania logistyczne do polskiej praktyki gospodarczej.
W polskim systemie logistycznym ciągle brakuje, charakterystycznych dla krajów rozwiniętych, elementów infrastruktury logistycznej jakimi są centra logistyczne, będące miejscami, gdzie krzyżują się kierunki przepływów materiałów i informacji, koncentrują procesy składowania i przeładunków oraz kreowana jest wartość dodana (sortowanie, pakowanie). Budowane natomiast są terminale transportowe przystosowane do obsługi tylko jednego rodzaju transportu i nie przygotowane do świadczenia kompleksowej usługi logistycznej.
Z punktu widzenia logistyki istotnym jest oszacowanie wartości rynku logistycznego. Wskaźnik ten przyjmuje się jako miarę wielkości i potencjału danego rynku (1). Jest on definiowany jako suma całkowitych wydatków na logistykę (realizowaną wewnętrznie i podzlecaną) wraz z wydatkami na przesyłki kurierskie i ekspresowe. Na rysunku 1 pokazano dynamikę wzrostu tak zdefiniowanej wartości rynku logistycznego.
Rys. 1. Zmiany wartości polskiego rynku logistycznego w latach 1996-1998
Źródło: Logistics and Distribution in Central and Eastern Europe ... op. cit.
Wartość polskiego rynku logistycznego jest znacznie większa niż wartość rynków pozostałych krajów Europy Środkowo-Wschodniej. W 1997 roku stanowiła 43,6% wartości rynku tego regionu, a prognozy na rok 2003 według autorów raportu (1) wskazują na dalszy wzrost tego udziału (do ponad 50%). O wartości tego rynku świadczą koszty logistyki w Polsce, które wynoszą ok. 6,4% PKB (2) i są wyższe od średniej wielkości tego wskaźnika dla 17 państw Europy Zachodniej (UE i Szwajcarii), który wynosi 5,1%, przy rozpiętości od 2,6% (Szwajcaria) do 13,8% (Finlandia) (3).
Rys. 2. Porównanie wartości rynku logistyki z inwestycfjami zagranicznymi w 1997 roku w krajach Europy Środkowo-Wschodniej
Źródło: Logistics and Distribution in Central and Eastern Europe ... op. cit.
To, czy wzrastające wymagania stawiane przez gospodarkę systemowi makrologistycznemu mogą być spełnione, zależy w znacznym stopniu od istniejącej infrastruktury logistycznej. Pod tym pojęciem należy rozumieć w sensie materialnym, sieć określonych obszarów gospodarki narodowej, w których mogą przepływać towary i informacje między przedsiębiorstwami i konsumentami (4). Dlatego właśnie z punktu widzenia polskich uwarunkowań rozwoju infrastruktury przepływu towarów i informacji, w referacie tym zostaną omówione główne podsystemy makrologistyczne:
Literatura