Zgłoszenie naruszenia prawa konkurencji: krok po kroku

Zachowania, które kwalifikuje się jako naruszenie prawa konkurencji
Swoboda prowadzenia działalności gospodarczej to jedno z podstawowych praw, które gwarantuje Konstytucja. Zasadę swobody prowadzenia działalności zawiera również ustawa Prawo przedsiębiorców oraz ustawodawstwo unijne. Zgodnie z tą regułą, każda osoba ma takie samo prawo do prowadzenia działalności, w tym jej rozpoczęcia i zakończenia. Trzeba jednak pamiętać, aby prowadząc działalność gospodarczą, zawsze postępować zgodnie z prawem i nie naruszać podstawowych zasad z nim związanych, w tym przede wszystkim szanować zasady uczciwej konkurencji. Prowadząc biznes w sposób, który powoduje szkodę wobec słusznych interesów pozostałych przedsiębiorców funkcjonujących na rynku, jest bowiem naruszeniem prawa konkurencji.
Jakie działania kwalifikuje się więc jako naruszenie prawa konkurencji? Dzielą się one na dwie kategorie. Pierwsza z nich to działania o charakterze wielostronnym, a więc takie, w które angażuje się wielu przedsiębiorców. Mogą mieć one formę porozumień lub układów, przez które przedsiębiorcy będący poza owym porozumieniem lub układem, zostaną wyeliminowani z rynku lub zostanie ograniczona ich możliwość prowadzenia działalności. Tego typu porozumienia, według artykułu 6 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, określa się mianem porozumień antymonopolowych. Ich celem może być np.:

• ustalanie cen i innych warunków zakupu lub sprzedaży towarów,
• ograniczanie lub kontrolowanie produkcji, lub zbytu oraz postępu technicznego, lub inwestycji,
• podział rynków zbytu lub zakupu,
• uzgadnianie przez przedsiębiorców przystępujących do przetargu lub przez tych przedsiębiorców i przedsiębiorcę będącego organizatorem przetargu warunków składanych ofert, w szczególności zakresu prac lub ceny.

W przypadku drugiej kategorii naruszeń prawa konkurencji mówimy o charakterze jednostronnym. Jest to naruszenie dokonywane wyłącznie przed jednego przedsiębiorcę, którego działanie będzie opierać się na wykorzystywaniu swojej dominującej pozycji wobec pozostałych przedsiębiorców. Taki rodzaj naruszenia został scharakteryzowany w artykule 9 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Według tego przepisu, nadużywanie dominującej pozycji może polegać na:

• bezpośrednim lub pośrednim narzucaniu nieuczciwych cen,
• ograniczeniu produkcji, zbytu lub postępu technicznego ze szkodą dla kontrahentów, lub konsumentów,
• stosowaniu w podobnych umowach z osobami trzecimi uciążliwych lub niejednolitych warunków umów, stwarzających tym osobom zróżnicowane warunki konkurencji,
• narzucaniu przez przedsiębiorcę uciążliwych warunków umów, przynoszących mu nieuzasadnione korzyści.

Wszystkie powyższe działania mają znamiona naruszeń prawa konkurencji, dlatego powinny zostać zgłoszone stosownym organom.

Kto może dokonać zgłoszenia? Wszystkie podmioty uprawnione
Gdy zauważymy, że jakiś przedsiębiorca postępuje w sposób etycznie wątpliwy i według naszej wiedzy jego zachowanie można zaliczyć do kategorii naruszeń prawa konkurencji, powinniśmy zgłosić ten fakt odpowiednim organom. Według przyjętych zasad, zgłoszenie może być dokonane przez dowolną osobę, która jest w posiadaniu informacji o naruszenia prawa konkurencji. Będzie to więc zarówno osoba fizyczna, osoba prawna, jak i jednostka organizacyjna bez osobowości prawnej.
Trzeba mieć również na uwadze, że zgłoszenia należy dokonać bez względu na to, czy jesteśmy świadkami owego zdarzenia, czy zostaliśmy poszkodowani w wyniku naruszenia w sposób bezpośredni:

• Sygnalista – czyli osoba posiadająca informacje, które nie są publicznie dostępne i chce podzielić się nimi z organem nadzoru, może zgłosić to w sposób anonimowy, czyli bez ujawniania swoich personaliów. Wówczas organ zagwarantuje sygnaliście bezpieczeństwo danych osobowych oraz to, że podmiot naruszający zasady konkurencji nie dowie się, kto dokonał zgłoszenia. Będzie to bardzo istotne np. wtedy, gdy sygnalista zgłasza naruszenie, którego dopuścił się jego pracodawca.
• Członek porozumienia ograniczającego konkurencję – jeśli ktoś ma wiedzę na temat naruszenia ze względu na to, że sam bierze w nim udział, ale odczuwa pewien dyskomfort w związku z tym faktem, może w łatwy sposób powrócić na ścieżkę prawa. Wystarczy, że niezwłocznie wystąpi z takiego porozumienia, a następnie złoży wniosek zwany leniency. Procedurę leniency omawiamy w dalszej części tekstu.

Jaki organ trzeba powiadomić w przypadku naruszenia?
Organ właściwy w sprawach z zakresu ochrony konkurencji i konsumentów to Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, na którego czele stoi Prezes. Jest to centralny organ administracji rządowej, który działa na podstawie ustawy z dnia 16 lutego 2007 roku o ochronie konkurencji konsumentów. Działalność Urzędu opiera się przede wszystkim na zapewnieniu wsparcia dla konsumentów w relacjach z przedsiębiorcami oraz wspieranie i dbanie o prawidłowy rozwój konkurencji wśród przedsiębiorców. Jednym z wielu zadań, które wykonuje Urząd, jest właśnie pełnienie funkcji punktu kontaktowego dla osób zgłaszających naruszenia z zakresu prawa konkurencji.

Jak dokonać takiego zgłoszenia? Istnieją dwie dostępne ścieżki, a niżej omawiamy, czym charakteryzuje się każda z nich.

Formalna ścieżka zgłoszenia: bezpośrednie zgłoszenie do UOKiK
Podstawą złożenia formalnego zawiadomienia do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów jest artykuł 86 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Według tego przepisu, zawiadomienie może zostać złożone przez każdego – a więc przez wszystkie osoby posiadające jakiekolwiek informacje dotyczące naruszenia prawa konkurencji.
W artykule 86 znajdziemy też warunek dotyczący formy zgłoszenia. Musi mieć ono formę pisemną i zostać opatrzone odpowiednim uzasadnieniem. Oznacza to, że zgłaszający jest zobowiązany do uargumentowania przez Urzędem dlaczego (jego zdaniem) zachowanie konkretnego przedsiębiorcy nosi znamiona naruszenia prawa konkurencji. Poza tym w zgłoszeniu należy umieścić kilka obowiązkowych elementów:

• wskazanie przedsiębiorcy, któremu jest zarzucane stosowanie praktyki ograniczającej konkurencję;
• opis stanu faktycznego będącego podstawą zawiadomienia;
• wskazanie przepisu ustawy lub traktatu unijnego, którego naruszenie zarzuca zgłaszający zawiadomienie;
• uprawdopodobnienie naruszenia przepisów ustawy lub traktatu unijnego;
• dane identyfikujące zgłaszającego zawiadomienie.

Trzeba pamiętać, że wybierając taką formę zgłoszenia, nie pozostaniemy anonimowi. Urząd wymaga identyfikacji nadawcy zgłoszenia. Oprócz tego, jeśli osoba zgłaszająca ma jakiekolwiek dowody na wystąpienie takiego naruszenia, musi załączyć je do zawiadomienia. Najbardziej pomocne z perspektywy Urzędu będą wszelkie dowody o charakterze wewnętrznym, tzn. notatki, wiadomości e-mail, czy korespondencja wewnątrzfirmowa. Z tych przyczyn bardzo cennymi dla Urzędu sygnalistami są zazwyczaj byli pracownicy przedsiębiorcy, który dopuścił się naruszeń, a także kontrahenci.

Nieformalna ścieżka zgłoszenia: zachowanie anonimowości
Druga opcja to mniej sformalizowana ścieżka zgłaszania powiadomień. Istnieje kilka metod skorzystania z tej drogi.
Pierwsza możliwość to złożenie zawiadomienia z zastosowaniem stworzonej w tym celu strony internetowej: https://report.whistleb.com/pl/uokik. Jeśli z jakiejś przyczyny chcemy dokonać zgłoszenia w sposób anonimowy, możemy złożyć zawiadomienie do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumenta bez upubliczniania danych. Strona przekieruje daną osobę do specjalnego formularza, w którym można wskazać osobę przedsiębiorcy, którego zgłoszenie dotyczy, a także szczegółowo opisać swoje podejrzenia, zachowanie oraz działania przedsiębiorcy.
Do zgłoszenia można załączyć pliki jeśli posiadamy dowody na poparcie swoich słów. I na tym właściwie kończą się wszelkie czynności - wystarczy kliknąć „wyślij”, aby zgłoszenie trafiło prosto do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumenta. Ze względu na to, że w zgłoszeniu nie podajemy żadnych swoich danych, Urząd nie będzie mógł się z nami w żaden inny sposób skontaktować.
Druga forma zgłoszenia naruszenia to przesłanie wiadomości mailowej na adres Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript., lub tradycyjnie pocztą papierową na adres: Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów Departament Ochrony Konkurencji, plac Powstańców Warszawy 1, 00-950 Warszawa.

Co więcej, zgłoszenie można wysłać za pośrednictwem platformy ePUAP. Trzeba przy tym zwrócić uwagę na fakt, że jeśli zgłoszenie na charakter lokalny i dotyczy konkurencji działającej w ramach mniejszego obszaru, np. gminy czy powiatu, można złożyć zawiadomienie prosto do lokalnego przedstawiciela Urzędu. Delegatury UOKiK są zlokalizowane w Bydgoszczy, Gdańsku, Katowicach, Krakowie, Lublinie, Łodzi, Wrocławiu i Poznaniu.

Wniosek leniency. Jak działa i co gwarantuje?
Jak wspomniano wcześniej, nawet gdy osoba zgłaszająca jest jednym ze współsprawców naruszenia, może dokonać zgłoszenia do Urzędu i jednocześnie wnioskować o objęcie procedurą leniency.
Leniency jest programem łagodzenia kar dla przedsiębiorców oraz osób, które w wyniku czynnego żalu dokonają zgłoszenia naruszenia i wyrażą chęć współpracy z Urzędem Ochrony Konkurencji i Konsumentów. W zamian mogą wnioskować o częściowe lub całościowe zwolnienie z kary pieniężnej, która mogłaby im grozić w razie wykrycia owego naruszenia przez UOKiK.
Wniosek musi spełniać wymagania, które uwzględniono w artykule 113a ust. 2 Ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów. Jego obowiązkowymi elementami są między innymi:

• wskazanie przedsiębiorców, którzy zawarli porozumienie;
• wskazanie produktów lub usług, których dotyczy porozumienie;
• cel porozumienia;
• okoliczności zawarcia porozumienia;
• okoliczności i sposób funkcjonowania porozumienia;
• czas trwania porozumienia;
• wskazanie roli poszczególnych przedsiębiorców uczestniczących w porozumieniu.

Wniosek leniency może zostać złożony pisemnie – elektronicznie lub listownie, a także osobiście w siedzibie Urzędu lub jednej z jego delegatur. Co istotne, procedurą leniency można objąć wyłącznie jeden podmiot – ten, który pierwszy dokona zgłoszenia naruszenia do UOKiK. Dlatego gdy w porozumieniu uczestniczy trzech przedsiębiorców, a dwóch z nich zgłosi naruszenie do Urzędu, wyłącznie ten, który zrobił to jako pierwszy, będzie mógł złożyć wniosek leniency.

Co dzieje się później ze zgłoszeniem?
Wszystkie zgłoszenia, niezależnie od tego, którą ścieżkę złożenia wybraliśmy, zostanie przenalizowane przez pracowników Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Jednocześnie na tym etapie nie prowadzą oni postępowania przeciw przedsiębiorcy (jeszcze). Mimo to prowadzą postępowanie w sprawie, czyli nie stawiają zarzutów, a jedynie sprawdzają, czy konkretne zachowanie rzeczywiście spełnia przesłanki dla uznania go za naruszenie prawa konkurencji.
Po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego, Urząd musi poinformować składającego zgłoszenie o rezultatach swojego dochodzenia. Zależnie od ścieżki, którą dokonał on zgłoszenia, w analogiczny sposób otrzymuje odpowiedź zwrotną.
Zgodnie z główną zasadą, UOKiK ma jeden miesiąc od daty złożenia zawiadomienia na przyjrzenie się sprawy i udzielenie odpowiedzi osobie zgłaszającej. Gdy jednak sprawa okaże się skomplikowana i Urząd będzie potrzebował więcej czasu, może przedłużyć wskazany termin na poinformowanie zgłaszającego zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania administracyjnego. O tym fakcie również powinien poinformować zawiadamiającego, uwzględniając przy tym przyczynę przedłużenia terminu.

Wnioski
Każdy uczestnik obrotu gospodarczego, niezależnie od pełnionej funkcji, powinien przyczyniać się do dbania o przestrzeganie zasad prawa konkurencji. Sam fakt istnienia konkurencji wywiera pozytywny wpływ na rynek, a przy tym zapewnia jego postęp i wzrost oraz rozwój aktywności przedsiębiorców.
Wszystko to sprawia, że tak ważną rolę odgrywa przestrzeganie i ochrona reguł prawa konkurencji. Jednym ze sposobów jest zgłaszanie wszelkich przejawów takich naruszeń do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Rolą Urzędu jest bowiem zadbanie o to, aby zgłaszający (jeśli wyrazi taką wolę) mógł pozostać anonimowy, a także dokładne przeanalizowanie i zbadanie sprawy, co pozwoli na wyrugowanie z rynku rozmaitych przejawów nieuczciwej konkurencji.

Czytaj także:
- Prawa konsumenta w sklepie internetowym. Jakie standardy trzeba spełnić?
- Czyny nieuczciwej konkurencji. Metody ochrony i potencjalne kary
- Czy do zwrotu towaru zakupionego w sieci potrzeba paragonu?
- Brak oznaczenia CE na produkcie – konsekwencje prawne
- Jak zabezpieczyć etykietę produktu? metody ochrony marki
- Ochrona wzoru przemysłowego według prawa własności przemysłowej i prawa autorskiego
- Jakie są obowiązki platform internetowych? Akt o usługach cyfrowych
- Czym jest kara umowna i jak ją prawidłowo stosować?
- Jakie przepisy regulują działanie giełd transportowych?
- Internetowe platformy spedycyjne w świetle prawa. To warto wiedzieć
- Co z dostawą towarów w sytuacji zamknięcia granic i wojny toczonej na terytorium tranzytowym?
- Jak zatrudnić imigranta z Ukrainy? Jakie dokumenty są potrzebne i czy obecnie procedura została uproszczona?
- Zaliczka czy zadatek – czym się od siebie różnią? Co wybrać?
- Twoje dane zostały ujawnione w sieci sprawdź co możesz z tym zrobić
- Polski Ład a branża transportowa. Jaka forma prowadzenia działalności da najwięcej korzyści?
- Kary za przekroczenie czasu pracy kierowcy. Jakie są skutki prawne?
- Przepisy prawne, które regulują pracę przewoźników międzynarodowych
- Odpowiedzialność przewoźnika za przewożony towar. Podstawy prawne
- Windykacja należności w transporcie. Jak odzyskać zaległe płatności?