Logistyka dystrybucji nasion zbóż w przedsiębiorstwach nasiennych
- Majchrzycki Dariusz,Wajszczuk Karol,Wawrzynowicz Jacek
- Kategoria: Logistyka
Logistyka w agrobiznesie odgrywa coraz większą rolę. Wzrostowi produkcji czy zastosowaniu nowej technologii towarzyszą liczne zmiany w agrosystemie. Celem jest uzyskanie odpowiedniego poziomu produkcji danego towaru. Jest to zależne od wzajemnych związków ekologicznych, od poziomu nawożenia roślin, jakości gleby, czystości wód, zmian wynikających ze stosowania nowych odmian, itd. Wysiewanie materiału siewnego oraz wykorzystanie środków chemicznych i nawozów w rolnictwie jest przykładem logistycznego rozumowania, gdyż ich stosowanie musi nastąpić w dokładnie określonym czasie, co jest zgodne z zasadą określoną w logistyce jako Just-in-time. Zaniedbania w terminowych agrotechnicznych zastosowaniach określonych środków produkcji mogą zaprzepaścić trud producenta rolnego (obniżka plonów i dochodu rolniczego). Jest to także problem współpracy rolnictwa z określonymi gałęziami przemysłu i transportu, który ma gwarantować terminowość dostaw [Abt, 1998].
W ostatnich latach można zauważyć tendencje spadkowe w produkcji oraz sprzedaży kwalifikowanego materiału siewnego zbóż. Reprodukcja zbóż w 2010 roku była prowadzona na powierzchni 55 400 ha i obniżyła się w stosunku do roku 2009 o 17,8%. Największy spadek reprodukcji dotyczył żyta ozimego -49% oraz owsa -37%. W przypadku reprodukcji pszenicy ozimej, najważniejszego gatunku w uprawie w Polsce, zanotowano spadek reprodukcji o 10,5%. Wśród gatunków, które odnotowały wzrost reprodukcji, było pszenżyto jare (o 14,8%), żyto jare (o 34%) oraz pszenica twarda (o 35%). Niemniej jednak te gatunki nie mają większego znaczenia w obrocie materiałem siewnym w Polsce, z uwagi na ich niewielką powierzchnię uprawy. Szacuje się, że w 2010 roku sprzedaż kwalifikowanego materiału siewnego zbóż wyniosła około 180 000 ton i była na poziomie zbliżonym do roku 2009, co stanowiło zaledwie 10% udziału nasion kwalifikowanych w zasiewach zbóż.
Cel, materiał oraz metodyka badań
Celem badań jest analiza logistyki dystrybucji kwalifikowanego materiału siewnego zbóż w przedsiębiorstwach nasiennych w Polsce. Zakres czasowy analiz obejmował 2010 rok.
Do badań wykorzystano dane pierwotne oraz wtórne. Dane pierwotne zebrano przy wykorzystaniu ankiety badawczej. Została ona wysłana do 110 przedsiębiorstw nasiennych w Polsce. Ankieta została skierowana do zarządzających tymi przedsiębiorstwami. Informację zwrotną uzyskano od 49 przedsiębiorstw, co stanowiło około 44% ankietowanych jednostek. Badania zostały przeprowadzone w styczniu 2011 roku. Dane wtórne pochodziły z literatury przedmiotu, z GUS oraz wydawnictw branżowych.
Do badań wybrano przedsiębiorstwa nasienne, które zarówno prowadzą reprodukcję nasienną, jak i dystrybucję materiału siewnego zbóż. Wśród ankietowanych przedsiębiorstw znalazły się firmy, w których reprodukcja nasienna była prowadzona na własnych gruntach (w całości lub części) oraz u rolników, w ramach umów kontraktacyjnych. Badane firmy prowadziły dystrybucję nasion zbóż wytworzonych we własnych przedsiębiorstwach oraz uzupełniały częściowo ofertę handlową materiałem siewnym z zakupu.
Wyniki badań
W Polsce reprodukcją nasienną i sprzedażą nasion kwalifikowanych zbóż zajmuje się około 250 przedsiębiorstw. Jest to bardzo duża ilość firm. Od kilku lat obserwuje się proces konsolidacji. Następuje zmniejszanie się liczby firm zajmujących się reprodukcją nasienną i dystrybucją materiału siewnego. Niemniej jednak proces przebiega w sposób wolny. Wśród ankietowanych przedsiębiorstw znalazły się firmy, których sprzedaż roczna nasion wynosiła od 45 ton do nawet 13000 ton. Dlatego też, w celu przeprowadzenia badań dokonano ich podziału na 3 grupy, w zależności od wielkości sprzedaży (tabela 1).
Wśród badanych firm dominowały jednostki małe, w których sprzedaż roczna wynosiła do 500 ton nasion zbóż. Ich udział w całej badanej populacji wynosił 53,1%. Niemniej jednak generowały one zaledwie 11,8% wielkości sprzedaży. Drugą grupę stanowiły przedsiębiorstwa ze sprzedażą w przedziale od 501 do 1 500 ton. Udział sprzedaży realizowanej przez te jednostki wynosił 29,1%. Natomiast najmniejszą grupę stanowiły przedsiębiorstwa ze sprzedażą przekraczającą 1 500 ton nasion rocznie - zaledwie 16,3% badanych jednostek. Jednak sprzedaż realizowana przez te firmy stanowiła ponad 59,1%.
Definiując kanał dystrybucji jako zbiór wzajemnie zależnych od siebie organizacji współuczestniczących w procesie dostarczania produktu lub usługi do użytkownika lub konsumenta, można wyróżnić podmiotową strukturę kanału dystrybucji, na którą składają się [Rutkowski, 2005]:
-
uczestnicy, dokonujący sprzedaży i zakupu produktów, przyjmujący i przekazujący jednocześnie prawo do własności towaru - producenci, hurtownicy, nabywcy indywidualni i instytucjonalni
-
pośrednicy handlowi o ograniczonym zakresie usług, nieprzyjmujący prawa własności do dystrybuowanych towarów - agenci, brokerzy
-
instytucje świadczące różne usługi na rzecz pozostałych uczestników kanału, które wspomagają ich działania - banki, firmy ubezpieczeniowe, przewoźnicy, spedytorzy, agencje reklamowe.
Artykuł pochodzi z czasopisma "Logistyka" 3/2011.