Czy polskie tunele drogowe są bezpieczne?

Polska nie znajduje się w czołówce krajów europejskich z największą długością tuneli drogowych, jednak z każdym rokiem powstaje ich u nas coraz więcej. Nowe, jeszcze dłuższe arterie prowadzące pod ziemią, skracają podróż i zwiększają komfort przemieszczania się. Budzą też pytania o bezpieczeństwo, szczególnie w kontekście pożarów. Zdecydowanie większy nacisk na podniesienie bezpieczeństwa w tym obszarze nastąpił w Europie po dwóch tragicznych pożarach z przełomu lat 1999-2000 w tunelu pod Mont Blanc oraz tunelu Tauern w Austrii. Obecnie już na etapie projektowania uwzględnia się szereg czynników, które mają wykluczyć lub przynajmniej zminimalizować prawdopodobieństwo takich zdarzeń.

W ostatnich latach szczęśliwie nie odnotowuje się już tak poważnych w skutkach zdarzeń w tunelach, jak te na początku obecnego wieku.

Tuneli drogowych w Polsce stale przybywa

Według stanu z początku roku 2025, w Polsce oddanych do użytku było siedem tuneli drogowych. Plany Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad (GDDKiA) zakładają, że ich liczba już wkrótce ma wzrosnąć do 18. Osiem podziemnych przepraw jest w budowie, a trzy w przygotowaniach, w tym rekordowej długości tunel pod Odrą, który ma mieć ponad 5 kilometrów. Łączna długość wszystkich tuneli w Polsce, po ukończeniu planowanych inwestycji, wzrośnie do 25 km.

Dziś w naszym kraju najdłuższy istniejący tunel znajduje się na Ursynowie w Warszawie i liczy sobie 2335 m. Następny na liście jest ten na trasie Bolków-Kamienna Góra (2300 m) wybudowany wraz z krótszym, znajdującym się kilka kilometrów dalej liczącym 320 m. Na trasie S7 Lubień-Rabka Zdrój pokonamy tunel liczący 2058 m, a jadąc do Świnoujścia 1485 m. Stosunkowo długie są również tunele na S1 między Szare i Laliki (678 m) oraz dwa najnowsze na obwodnicy Krakowa (653 m i 496 m). W tym roku planowane jest otwarcie kolejnego obiektu na drodze ekspresowej S1 w Beskidzie Żywieckim.

Nowe potrzeby i wymagania dla tuneli

Efektem stale rosnącej liczby tuneli w Polsce jest opracowanie w lipcu 2023 roku przez specjalistów GDDKiA dokumentu pt. ”Opis potrzeb i wymagań dla tuneli drogowych”. Dokument ten określa wymagania między innymi w zakresie systemu wentylacji, drążenia, systemów sterowania ruchem, nawierzchni, a także systemów przeciwpożarowych. Jego autorzy przekonują, że przyjęcie jednolitych wymogów pozwoli na opracowanie optymalnych projektów tuneli w oparciu o zdobyte doświadczenia i aktualną wiedzę techniczną.

Zawarte w tym dokumencie wytyczne mogą być w przyszłości cennym wkładem do obwiązujących przepisów. Obecne prawo w tym zakresie opiera się na bowiem na Dyrektywie 2004/54/WE z 29 kwietnia 2004 r., Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 24 czerwca 2022 r. oraz Rozporządzeniu Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z 30 maja 2000 r. Przepisy te określają wprawdzie warunki techniczne dla drogowych obiektów inżynierskich, jednak jak wskazują eksperci, nie uwzględniają wszystkich nowoczesnych rozwiązań gaśniczych, które mogłyby znacząco podnieść poziom bezpieczeństwa.

Jednym z takich rozwiązań jest np. zastosowanie wysokociśnieniowej mgły wodnej. Do jej upowszechnienia przyczynił się m.in. Protokół Montrealski, który doprowadził do wycofania z użycia halonu. Obecne projektowane i wykonywane systemy gaszenia za pomocą wysokociśnieniowej mgły wodnej to technologia skuteczna i sprawdzona, potwierdzona pełnowymiarowymi testami pożarowymi, wykonywanymi we współpracy z akredytowanymi laboratoriami, takimi jak IBS, VdS, SINTEF, PAVUS. Mgła wodna jest skuteczna nawet przy ekstremalnie wysokich obciążeniach ogniowych (do 200 MW) oraz przy temperaturze pożaru przekraczającej 1000°C.
– mówi Krzysztof Majcher -ekspert w zakresie systemów ppoż. w SPIE BTS.

Rosnące wymogi wymagają najskuteczniejszych systemów

Obecne wymogi dla polskich tuneli drogowych, obejmują szereg zabezpieczeń takich jak choćby: systemy wczesnego wykrywania pożaru, punkty alarmowe z gaśnicami (rozmieszczone co 125 m) i wnęki hydrantowe czy nisze ratunkowe i poprzeczne przejścia ewakuacyjne między nawami (co 250 m). Mówią one również o konieczności umieszczania oświetlenia awaryjnego i ewakuacyjnego, zaawansowanych systemów wentylacji rewersyjnej kierującej dym zgodnie z kierunkiem ruchu czy też o konieczności instalacji systemów przekazywania informacji głosowej i tekstowej oraz łączności radiowej.

Według tych wytycznych powstał wspomniany tunel leżący na trasie S3 - Bolków-Kamienna Góra. Jest to nie tylko najnowszy, ale i najdłuższy obecnie pozamiejski tunel w naszym kraju.

Wobec rosnących wymogów bezpieczeństwa konieczne jest stosowanie zaawansowanych technologicznie systemów gaszenia opartych o doskonałe właściwości fizyczne środka gaśniczego, a takim jest właśnie mgła wodna. Systemy ją uwzględniające stosuje się do ochrony przestrzeni, gdzie priorytetem jest bezpieczeństwo ludzi, wyposażania czy zabezpieczenie przed stratami. Wysoka trwałość i skuteczność systemu wykorzystującego mgłę wodną to kolejna zaleta.
– mówi Krzysztof Majcher.

W czasie pożaru mgła wodna odbiera ze źródła pożaru ogromną ilość ciepła podczas odparowania wody (1 l odbiera ok. 2,26 MJ ciepła), lokalnie obniża poziom tlenu w wyniku przemiany w parę wodną, oraz redukuje promieniowanie, skutecznie redukując ryzyko rozprzestrzeniania się pożaru i ponownego zapłonu.
– dodaje ekspert SPIE BTS.

W tunelach wykorzystywane są wysokiej jakości dysze ze stali nierdzewnej, które zapewniają niezawodne działanie i długą żywotność w środowiskach obciążonych brudem i spalinami. Specjalna konstrukcja pozwala na minimalną wysokość instalacji i łatwą integrację z innymi elementami tunelu. Zmienna konfiguracja dysz ułatwia dostosowanie dysz mgły wodnej do różnych mocy pożaru.

Rozwiązania z sukcesem stosowane w całej Europie

Te wszystkie czynniki sprawiają, że w wielu krajach europejskich zdecydowano się na zainstalowanie systemów gaszenia mgłą wodną w tunelach na swoim terytorium.

Takie rozwiązania znajdziemy m.in. w austriackich tunelach Mona Lisa w Linzu (długość 850 m), obiekcie łączącym Salzburg ze wschodnim Tyrolem Felbertauern-Tunnel o długości 5300 m, ale także w Lieferinger Tunnel (500 m) i Arlbergtunnel (13 km 970 m). Z technologii tej korzysta także Holandia m.in. w Roertunnel (2450 m) i Wielka Brytania w Heathrow Main Tunnel (2500 m).

Kiedy w tunelu możemy zostać poproszeni o jego opuszczenie?

Podczas zbliżającego się sezonu wakacyjnego obciążenie tuneli wzrośnie, a wielu użytkowników dróg będzie korzystało z tego typu przepraw. ​W tunelu na „Zakopiance”, czyli pod Luboniem Małym na trasie S7 w czasie wakacji natężenie ruchu wyraźnie wzrasta. Na przykład w pierwszym tygodniu wakacji 2024 roku (24-30 czerwca) średnia dzienna liczba pojazdów wynosiła 26,4 tysiąca, a najwyższy odnotowany ruch dzienny miał miejsce 11 sierpnia 2024 roku, kiedy przez tunel przejechało 44 217 pojazdów. Przez siedem tygodni wakacji trasę pokonało niemal 1,5 mln samochodów. ​

Zastosowane w tunelach zabezpieczenia są bezpieczne, ale trzeba pamiętać do stosowania się do kilku zasad.

Kierowca może zostać poproszony o natychmiastowe opuszczenie tunelu w przypadku zagrożenia pożarem, wypadkiem, wyciekiem substancji niebezpiecznych, awarii systemów tunelu, akcji służb ratunkowych lub zagrożenia terrorystycznego. Po zauważeniu ostrzeżeń w tunelu kierowca powinien niezwłocznie zastosować się do poleceń, opuścić tunel najbliższym wyjazdem, nie zatrzymywać się bez potrzeby, nie zawracać oraz – w razie potrzeby – udać się pieszo do wyznaczonego wyjścia ewakuacyjnego.

W przypadku zauważenia ostrzeżeń jeszcze przed tunelem kierowca ma bezwzględny obowiązek zaniechania wjazdu. Systemy ostrzegawcze są zintegrowane z infrastrukturą tunelu i uruchamiane automatycznie w sytuacjach awaryjnych. Ich zignorowanie nie tylko stanowi poważne naruszenie przepisów, ale również może skutkować stworzeniem realnego zagrożenia dla życia kierowcy i służb ratunkowych.

* dane z https://www.gddkia.gov.pl

Źródło: Brandscope