Czy można zakazać dokonywania wpisów w liście przewozowym?
- Napisała Marta Matuszewska
- Kategoria: Ekspert radzi - prawo transportowe dla opornych
Pewna firma, jako podwykonawca, realizuje międzynarodowe zlecenie transportowe. W zleceniu było zastrzeżenie, że kierowca ma dać na rozładunku do uzupełnienia tylko pole 24 w liście CMR i nie wolno dokonywać innych wpisów ani pieczętować listu CMR. W kolejnym zdaniu zostało wskazane, że taki jest warunek zapłaty. Jednak kierowca podwykonawcy wpisał w pole nr 16 – numery rejestracyjne ciągnika i naczepy oraz przybił firmową pieczątkę, jako przewoźnika faktycznego. W związku z tym zleceniodawca odmówił zapłaty ze względu na niewłaściwe wykonanie umowy.
Czy w umowie można zastrzec, że kierowca ma dać na rozładunku do uzupełnienia tylko jedno pole w liście CMR i nie wolno mu dokonywać innych wpisów ani pieczętować listu CMR, jako podstawowy warunek zapłaty?
Odpowiedź eksperta: Międzynarodowa umowa przewozu polega na tym, że z jednej strony, dokonywany jest przewóz drogowy towaru, jeżeli miejsce przyjęcia przesyłki do przewozu i miejsca przewidziane dla jej dostawy znajdują się w dwóch różnych krajach, z których przynajmniej jeden jest krajem umawiającym się, a z drugiej strony, wypłacane jest wynagrodzenie za ten przewóz. Biorąc zatem pod uwagę, iż usługa przewozu została zrealizowana, nie ma żadnych wątpliwości, że podwykonawcy należy się wynagrodzenie.
Oczywiście jest możliwość, aby na zasadzie swobody umów ustalać dodatkowe warunki w umowie. Jednak, po pierwsze, dodatkowe postanowienia umowne powinny być obarczone karą umowną na wypadek niewywiązania się z nich albo druga strona powinna wykazać, że z powodu ich naruszenia doznała szkody. Po drugie, trzeba wziąć pod uwagę, że umowa nie może być sprzeczna z bezwzględnie obowiązującymi przepisami konwencji CMR (art. 41 konwencji CMR). Postanowienie, które nakazuje wypełnienie tylko jednego pola listu przewozowego i zakazuje wypełniania pozostałych oraz pieczętowania listu CMR, pod rygorem odmowy wypłaty wynagrodzenia, zdecydowanie jest sprzeczne z postanowieniami konwencji CMR.
Zgodnie z art. 4 zdanie pierwsze konwencji CMR, list przewozowy jest dowodem zawarcia umowy przewozu. Ze względu na rangę listu przewozowego w konwencji CMR, szczegółowej regulacji poddano wymogi formalne związane z jego wystawieniem i wypełnieniem. W odniesieniu do wymogów formalnych związanych z wystawieniem listu przewozowego art. 5 konwencji CMR przewiduje, iż list przewozowy wystawia się w trzech oryginalnych egzemplarzach, podpisanych przez nadawcę i przez przewoźnika, przy czym podpisy te mogą być wydrukowane lub też zastąpione przez stemple nadawcy i przewoźnika, jeżeli pozwala na to ustawodawstwo kraju, w którym wystawiono list przewozowy. Pierwszy egzemplarz wręcza się nadawcy, drugi towarzyszy przesyłce, a trzeci zatrzymuje przewoźnik. Jeżeli przeznaczony do przewozu towar ma być ładowany na różne pojazdy lub jeżeli chodzi o różne rodzaje towarów albo o oddzielne partie, nadawca lub przewoźnik ma prawo wymagać wystawienia tylu listów przewozowych, ile pojazdów należy użyć lub ile jest rodzajów bądź partii towarów.
Z kolei w odniesieniu do wymogów formalnych związanych z wypełnieniem listu przewozowego, stosownie do treści art. 6 konwencji CMR, list przewozowy powinien zawierać następujące dane: miejsce i datę jego wystawienia; nazwisko (nazwę) i adres nadawcy; nazwisko (nazwę) i adres przewoźnika; miejsce i datę przyjęcia towaru do przewozu oraz przewidziane miejsce jego wydania; nazwisko (nazwę) i adres odbiorcy; powszechnie używane określenie rodzaju towaru oraz sposób opakowania, a dla towarów niebezpiecznych ich ogólnie uznane określenie; ilość sztuk, ich cechy i numery; wagę brutto lub inaczej wyrażoną ilość towaru; koszty związane z przewozem (przewoźne, koszty dodatkowe, należności celne i inne koszty powstałe od chwili zawarcia umowy do chwili dostawy); instrukcje niezbędne do załatwienia formalności celnych i innych; oświadczenie, że przewóz bez względu na jakąkolwiek przeciwną klauzulę podlega przepisom niniejszej Konwencji. Z kolei w razie potrzeby list przewozowy powinien zawierać poza tym następujące dane: zakaz przeładunku; koszty, jakie nadawca przyjmuje na siebie; kwotę zaliczenia do pobrania przy wydaniu towaru; zadeklarowaną wartość towaru i sumę przedstawiającą interes specjalny w jego dostawie; instrukcje nadawcy dla przewoźnika dotyczące ubezpieczenia przesyłki; umówiony termin, w jakim ma być wykonany przewóz; wykaz dokumentów wręczonych przewoźnikowi. Ponadto strony mogą wnosić do listu przewozowego wszelkie inne dane, jakie uznają za potrzebne.
Co istotne, w świetle przepisów, które mają zastosowanie również do transportu międzynarodowego, zabrania się umieszczania w liście przewozowym i innych dokumentach danych i informacji niezgodnych ze stanem faktycznym. Należy tu wskazać art. 55a pkt 4 ustawy Prawo przewozowe oraz art. 92a ust. 1 ustawy o transporcie drogowym, który stanowi, że podmiot wykonujący przewóz drogowy lub inne czynności związane z tym przewozem z naruszeniem obowiązków lub warunków przewozu drogowego, podlega karze pieniężnej. Wykaz naruszeń obowiązków lub warunków oraz wysokości kar pieniężnych za poszczególne naruszenia określa załącznik nr 3 do ustawy. Zgodnie z pkt. 3.9 - umieszczanie w liście przewozowym i innych dokumentach danych i informacji niezgodnych ze stanem faktycznym podlega karze w wysokości 8000 zł.
Doniosłość listu przewozowego wynika z funkcji jakie ten dokument pełni. Zgodnie z przepisem art. 9 ust. 1 konwencji CMR, w braku przeciwnego dowodu list przewozowy stanowi dowód zawarcia umowy, warunków umowy oraz przyjęcia towaru przez przewoźnika. Z postanowienia tego wynika, że funkcja dowodowa listu przewozowego obejmuje zawarcie umowy przewozu, jej treść (warunki) oraz fakt przyjęcia towaru przez przewoźnika. W istocie jest ona jeszcze szersza, dotyczy bowiem stanu tego towaru i jego opakowania, a także faktu wykonania umowy przewozu. Treść listu przewozowego obejmuje obok wzmianek wpisywanych przy nadawaniu towaru do przewozu, także wzmianki obrazujące przebieg samego przewozu, a z reguły także – wzmianki dotyczące wydania towaru po przewozie (pokwitowanie, uwagi dotyczące ilości i stanu towaru, ewentualnych przyczyn szkody). List przewozowy, oprócz funkcji dowodowej spełnia wiele innych. Za K. Wesołowskim, obok funkcji dowodowej można wymienić jeszcze: funkcję legitymacyjną, instrukcyjną i informacyjną, ochronną i zabezpieczającą (K. Wesołowski, Umowa międzynarodowego przewozu drogowego towarów na podstawie CMR).
Podsumowując, zgodnie z powyższym podwykonawca powinien otrzymać wynagrodzenie za wykonanie przewozu, natomiast kwestia spełnienia dodatkowych wymogów formalnych ma w tej sytuacji charakter drugorzędny.
Podstawa prawna:
• Ustawa z dnia 15 listopada 1984 r. Prawo przewozowe
• Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym
Stan prawny publikacji (data): 2016-11-25
Marta Matuszewska
Radca prawny zajmujący się obsługą prawną przedsiębiorstw w zakresie transportu, spedycji, logistyki w całym łańcuchu dostaw. Posiada doświadczenie w obsłudze przewoźników oraz podmiotów zajmujących się logistyką i spedycją. Doradza także przedsiębiorcom korzystającym z usług przewoźników i innych podmiotów z branży.
Ekspert, z-ca redaktora naczelnego i Project Manager portalu www.PrawoiLogistyka.pl. Wykładowca w Wyższej Szkole Logistyki w Poznaniu. Wieloletni pracownik Instytutu Logistyki i Magazynowania. Szkoleniowiec, który biegle posługuje się językiem angielskim. Jako zwolennik nowoczesnych rozwiązań, współtwórca projektu iRadcowie w Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Poznaniu. Prywatnie miłośnik podróży.
Porady prawne są dostarczane przez ekspertów portalu www.prawoilogistyka.pl, którzy specjalizują się w prawie przewozowym, prawnych aspektach obrotu z zagranicą i prawa celnego, w tym trade compliance i compliance w transporcie.